Η θρεπτική αξία των μακαρονιών

Η θρεπτική αξία των μακαρονιών

Ιδανικό φαγητό για φοιτητές, εργένηδες και αθλητές. Σύνηθες και απαραίτητο συνοδευτικό των πρωτεϊνούχων γευμάτων, τα μακαρόνια φαίνεται να διατηρούν διαχρονικά σταθερή την υψηλή θέση τους στις διατροφικές προτιμήσεις των Ελλήνων, και όχι μόνο. Είναι ένα αγνό και φυσικό προϊόν, ενώ θεωρείται βασικό κομμάτι της Μεσογειακής Διατροφής. Μέσα από ποικίλους μαγειρικούς συνδυασμούς αναδεικνύεται η θρεπτικότητα, η γευστικότητα και η νοστιμιά τους, κάνοντας τους λάτρεις της υγιεινής διατροφής να αδυνατούν να αποχωριστούν την αγαπημένη τους λιχουδιά. Μάλιστα στις μέρες μας, οι βιομηχανίες ζυμαρικών, ανταποκρινόμενες στην έκκληση των καταναλωτών για ακόμη πιο υγιεινά ζυμαρικά, δημιούργησαν ζυμαρικά ολικής άλεσης, τα οποία είναι ιδιαίτερα πλούσια σε φυτικές ίνες και φτωχά σε θερμίδες, ενώ παράλληλα βοηθούν σημαντικά το μεταβολισμό αλλά και την ομαλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος.

Πρόκειται για μια ιδιαίτερα εύπεπτη και γρήγορη ως προς την παρασκευή της, τροφή, η οποία εντάσσεται στη λίστα των πιο διαδεδομένων και αγαπημένων φαγητών παγκοσμίως. Γι’ αυτό και η διεκδίκηση του τίτλου της γενέτειράς των ζυμαρικών αποτελεί μια μακροχρόνια υπόθεση, καθώς 4 περιοχές διασταυρώνουν τα ξίφη τους για την καταγωγή τους: η Ελλάδα, η Ιταλία, η Κίνα και ο Αραβικός κόσμος διαθέτουν τις αντίστοιχες ενδείξεις η καθεμία, για την κατοχύρωση της πατρότητας των ζυμαρικών. Όπου και να βρίσκεται η αλήθεια, τα μακαρόνια αποτελούν το εθνικό φαγητό της Ιταλίας, η οποία στην πραγματικότητα τα εξέλιξε και σε εμπορική βάση, κάνοντας τα να γνωρίσουν μεγάλη άνθηση το 18ο αιώνα. Τα πρώτα μικρά εργαστήρια παραγωγής ζυμαρικών εμφανίστηκαν στη Νάπολι, και ονομάζονταν ‘La Pasteria’. Σήμερα, η Ιταλία προηγείται και στην ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση ζυμαρικών με 28 κιλά, ενώ η αντίστοιχη στη χώρα μας κυμαίνεται στα 9 κιλά.

Τέλος, όσον αφορά τη λέξη «μακορόνι» προέρχεται από την ελληνική λέξη «μακάρια». Τα μακάρια ήταν παρασκευάσματα από σιτάρι, που συμβόλιζαν την αναγέννηση και τα πρόσφεραν για την ανάσταση των νεκρών.

Πως γίνονται τα μακαρόνια:

Τα μακαρόνια παρασκευάζονται από σιμιγδάλι (σκληρό σιτάρι), και νερό, χωρίς την προσθήκη συντηρητικών ή χρωστικών ουσιών, με το καλό ζύμωμα να αποτελεί βασικό μυστικό για την παραγωγή τους. Συναμα, υπάρχουν μακαρόνια, στα οποία προστίθεται αλεύρι, αλάτι, αυγά, ντομάτα, σπανάκι, γάλα κλπ, αν και τα πιο συνηθισμένα μακαρόνια είναι αυτά από σιμιγδάλι, που είναι πλούσια σε γλουτένη (πρωτεΐνη). Ο χρωματισμός τους επιτυγχάνεται μόνο με τη προσθήκη λαχανικών (καρότο, σπανάκι), αυγών ή άλλων παρόμοιων υλικών. Το γεγονός ότι τα μακαρόνια θεωρούνται σύνθετοι υδατάνθρακες, εκ των οποίων ορισμένοι σύμφωνα με μερικούς διαβητολόγους δεν έχουν και τόσο αργή απορρόφηση (μεταξύ αυτών και τα μακαρόνια), οδήγησε πολλούς παρασκευαστές στην προθήκη επιπλέον ξηρής γλουτένης για να μειώσουν τα επίπεδα του αμύλου, αλλά και φυτικών ινών σταριού, καθώς βοηθούν στην δυσκοιλιότητα. Σε συνδυασμό με την προσθήκη σημαντικών ποσοτήτων μαγιάς, ο συγκεκριμένος τύπος μακαρονιών έχει αργή απορρόφηση από τον οργανισμό. Επομένως όλα τα μακαρόνια δεν είναι ίδια και πιθανόν να έχουν τεράστια διαφορά μεταξύ τους. Οι περισσότεροι διαιτολόγοι-διατροφολόγοι τα συνιστούν ανεπιφύλακτα σε αθλητές ορισμένων αγωνισμάτων όπως είναι η κολύμβηση, αθλήματα στίβου και αντοχής.

Θρεπτικά συστατικά και οφέλη για την υγεία:
Τα μακαρόνια, λοιπόν, είναι πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες, σίδηρο (βοηθά στην παραγωγή αιμοσφαιρίνης), σελήνιο (ισχυρότατο αντιοξειδωτικό), ασβέστιο (ενδυνάμωση οστών), φώσφορο, πρωτεΐνες και βιταμίνες του συμπλέγματος Β (Θιαμίνη, Ριβοφλαβίνη, Νιασίνη, φολικό οξύ), ενώ περιέχουν ελάχιστα λιπαρά, χοληστερόλη και νάτριο. Πιο συγκεκριμένα, οι πρωτεΐνες που περιέχονται είναι υψηλής ποιότητας και εύπεπτες, γεγονός ιδιαίτερα ελκυστικό για βρέφη, παιδιά που βρίσκονται σε ανάπτυξη, ασθενείς με χρόνιες παθήσεις και ηλικιωμένους που έχουν ανάγκη για υψηλής ποιότητας πρωτεΐνες. Επίσης, οι φυτοστερόλες που περιέχονται βοηθούν στη μείωση της χοληστερίνης του αίματος, με φυσικό τρόπο, ενώ το μεγάλο ποσοστό τρυπτοφάνης που περιέχεται, παίζει σημαντικό ρόλο στη ψυχολογική διάθεση. Σύμφωνα μάλιστα με τελευταίες μελέτες, φαίνεται ότι τα ζυμαρικά και τα δημητριακά ολικής άλεσης μειώνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου, της ουροδόχου κύστης, του στόματος και των ωοθηκών, ενώ δρουν ευεργετικά στο καρδιαγγειακό σύστημα. Αυτό οφείλεται κυρίως λόγω των φυτοοιστρογόνων και του φυλικού οξέος που περιέχονται, σε συνδυασμό με τις φυτικές ίνες (Nutr Rev, 2003).

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΜΑΚΑΡΟΝΙΑ
Θερμίδες 221 kcal/100gr

ΠΡΩΤΕΪΝΗ 8 gr - 20%
(ΤΡΥΠΤΟΦΑΝΗ) 0,11 gr - 40%
ΛΙΠΟΣ 1 gr - 2%
ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ 43 gr -14%
ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ 0 mg - 0%
ΝΑΤΡΙΟ 1 mg - 0%
ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ 0,7 mg - 5%
ΝΙΑΣΙΝΗ 0,6 mg - 3%
ΘΕΙΑΜΙΝΗ 0,1 mg - 2%
ΡΙΒΟΦΛΑΒΙΝΗ 0,1 mg - 2%
BITAMINH B6 0,1 mg - 3%
ΦΟΛΙΚΟ ΟΞΥ 9,8 mcg - 2%
ΣΕΛΗΝΙΟ 37 mcg - 53%
ΣΙΔΗΡΟΣ 1,2mg - 10 %
ΜΑΓΓΑΝΙΟ 0,5mg - 23%
ΜΑΓΝΗΣΙΟ 25,2mg - 6 %
ΑΣΒΕΣΤΙΟ 9,8mg - 1 %
ΦΩΣΦΟΡΟΣ 81,2mg - 8 %

Τα ποσοστά είναι σύμφωνα με τις US συνιστώμενες ημερήσιες συστάσεις για ενήλικες.ΠΗΓΗ: nutritiondata.com

Στην ουσία τα μακαρόνια αποτελούν μια αγνή τροφή, φυτικής προέλευσης που προσφέρει δύναμη, ενέργεια αργής απελευθέρωσης και σημαντικές θρεπτικές ουσίες στον οργανισμό. Το ερώτημα που εύλογα τίθεται είναι αφενός αν μπορούμε να εντάξουμε τα μακαρόνια στην διατροφή μας, αφετέρου με ποια συχνότητα.
Ας δούμε όμως τα δεδομένα μας από την αρχή. Μία μικρή μερίδα μακαρόνια (140 γρ) περιέχει λιγότερο από 1 γρ λίπους και μόνο 220 θερμίδες, περίπου 15% των ημερήσιων θερμιδικών απαιτήσεων, ενώ περιέχει 43 γρ υδατάνθρακες και 8γρ πρωτεΐνες. Συνδυάζοντας τα με απλές σάλτσες με λαχανικά, κόκκινο κρέας, πουλερικά ή ψάρια, και γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά μπορούν να αποτελέσουν ένα υγιεινό, πλούσιο σε γεύση και χαμηλό σε θερμίδες, γεύμα.
Επιπλέον, οι σύνθετοι υδατάνθρακες που περιέχονται αποτελούν την καλύτερη πηγή ενέργειας που χρειάζεται ο ανθρώπινος οργανισμός. Ο χαμηλός γλυκαιμικός δείκτης των σύνθετων υδατάνθρακων, (απορροφώνται σιγά και σταδιακά από τον οργανισμό), σε αντίθεση με τους απλούς υδατάνθρακες (απορροφώνται άμεσα) που αυξάνουν απότομα τη γλυκόζη στο αίμα, δρα ευεργετικά στη διατήρηση της ευγλυκαιμίας στο αίμα αλλά και στο επίπεδο κορεσμού (Eur J Clin Nutr, 2000). Αυτή η αργή καύση των σύνθετων υδατανθράκων διατηρεί την ενέργεια στο σώμα για μεγάλο χρονικό διάστημα για αυτό και τα ζυμαρικά συστήνονται ιδιαίτερα σε αθλητές, αλλά και στα παιδιά. Τα ζυμαρικά είναι εξίσου ιδανική τροφή και για την τρίτη ηλικία, λόγω του ότι είναι από τα πιο εύπεπτα, αλλά και πιο εύκολα στην προετοιμασία φαγητά.
Αν και είναι πλέον διαδεδομένο, ότι τα μακαρόνια ‘παχαίνουν’ , στην πραγματικότητα δεν φαίνεται να ισχύει κάτι τέτοιο. Πιο συγκεκριμένα, τα ζυμαρικά βρίσκονται στη βάση της διατροφικής Μεσογειακής πυραμίδας, και μια κατανάλωση με μέτρο δεν δημιουργεί κανένα απολύτως πρόβλημα ούτε στην υγεία ούτε στην επιβάρυνση της σιλουέτα σας. Αυτό σημαίνει πως 2-3 φορές ανά εβδομάδα, ως συνοδευτικό κάποιας πρωτεϊνούχας τροφής, τα ζυμαρικά αυτής της μορφής, εντάσσονται πλήρως σε ένα υγιεινό διατροφικό πλάνο. Καλύπτουν εξαιρετικά τις ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε υδατάνθρακες (50-55%), ενώ δεν τον επιβαρύνουν με λιπαρά, χοληστερίνη και νάτριο. Ίσως μεγαλύτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο γαρνίρισμα του πιάτου (σάλτες, κρέμα γάλακτος, βούτυρο) διότι αυτό μπορεί να το απογειώσει θερμιδικά, όπως άλλωστε σε λιπαρά και αλάτι.

Προτεινόμενος τρόπος αγοράς:
Τα θετικά των ζυμαρικών: διατηρούνται εύκολα και για μεγάλο σχετικά χρονικό διάστημα, μαγειρεύονται γρήγορα, είναι εύπεπτα και τέλος είναι προσιτά σε τιμή. Διατίθενται σε πολλά διαφορετικά σχέδια: σπαγγέτι (μακριά), τριβέλι, αχιβαδάκι (κοντά), κοράλι, λαζάνια, κανελόνια, χυλοπίτες και γεμιστά (τορτελίνια). Σήμερα στο εμπόριο υπάρχουν ζυμαρικά ειδικά για διαβητικούς, βιολογικά ζυμαρικά αλλά και ζυμαρικά ολικής άλεσης.
Τέλος, τα ζυμαρικά πρέπει να είναι καθαρά χωρίς μαύρα στίγματα, να έχουν υαλώδη τομή και να μην υπάρχουν λευκές κηλίδες. Καλό θα είναι να τα προμηθεύεστε κοντά στην ημερομηνία παραγωγής τους για να έχουν τη μέγιστη θρεπτική τους αξία.

Προτεινόμενος τρόπος μαγειρέματος:
Η εμφάνιση, η γεύση, η υφή και η οσμή πρέπει να είναι ‘κανονικά’ και να μην έχουν ενδείξεις ότι χρησιμοποιήθηκαν ελαττωματικές πρώτες ύλες. Μετά το τέλος του βρασμού να διπλασιάζεται τουλάχιστον ο όγκος τους και να μην εμφανίζουν πολτώδη μορφή. Επίσης, το νερό του βρασμού πρέπει να είναι αρκετό, διαυγές, όχι θολό και χωρίς δυσάρεστη οσμή και γεύση. Ένα κοφτό κουταλάκι αλάτι για κάθε λίτρο νερού είναι αρκετό. Αν το νερό του βρασμού είναι θολό δείχνει κατώτερης ποιότητας προϊόν ή πολυκαιρισμένο. Τα μακαρόνια που γίνονται από καλής ποιότητας σιμιγδάλι έχουν φωτεινό υποκίτρινο χρώμα, ενώ τα κακής ποιότητας μακαρόνια γίνονται γκρι ή σκούρα. Επίσης πρέπει να γνωρίζετε ότι τα ζυμαρικά σε μακριά σχήματα βράζουν ομοιόμορφα, ενώ αυτά που έχουν προεξοχές, όπως οι βίδες, βράζουν γρηγορότερα από έξω. Ένα μικρό μυστικό για να βράσουν τέλεια τα ζυμαρικά σας είναι να τα ρίχνετε όλα μαζί, την ίδια στιγμή χωρίς να τα κόψετε. Ενώ τα μικρά σε μέγεθος ζυμαρικά θα πρέπει να τα ρίχνετε στην κατσαρόλα λίγα - λίγα. Τέλος, όταν βράζετε τα ζυμαρικά σας θα πρέπει να σκεπάζετε την κατσαρόλα κατά τα 2/3. Με αυτό τον τρόπο τα ζυμαρικά θα βράσουν σωστά και ομοιόμορφα. Τα ‘al dente’ ζυμαρικά χωνεύονται πιο εύκολα από τα παραβρασμένα ζυμαρικά.

Σήμερα, τα ζυμαρικά αποτελούν ένα από τα πιο βασικά διατροφικά προϊόντα πολλών χωρών, παγκοσμίως, και άνθρωποι με διαφορετικό πολιτισμό απολαμβάνουν τις πασίγνωστες παραδοσιακές Ιταλικές συνταγές αλλά και χιλιάδες παραλλαγές, προσαρμοσμένες στις ιδιομορφίες και τα γούστα τους. Μια σάλτσα με φρέσκα ντομάτα, κρεμμύδι, πιπεριά, διάφορα μυρωδικά και ελαιόλαδο αποτελεί μια γευστική και ταυτόχρονα υγιεινή πρόταση.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Α. ΒΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ MMedSc
ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΣ -ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΣ
Γενικός Γραμματέας Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων