Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2012

‘Fat-phobic’ ή αλλιώς ‘λιπο-φοβικοί’ καταναλωτές…

‘Fat-phobic’ ή αλλιώς ‘λιπο-φοβικοί’ καταναλωτές…



Δεν υπάρχει πιο παρεξηγημένη έννοια στο χώρο της Διαιτολογίας – Διατροφής όσο τα διαιτητικά λίπη. Ειδικότερα, για τα άτομα που επιθυμούν να μειώσουν το σωματικό τους βάρος ή να οργανώσουν τη διατροφική τους συμπεριφορά η απότομη αποστροφή και η ραγδαία μείωση της κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε λιπαρά αποτελεί πεποίθηση. Σε αυτό μάλιστα συμβάλλουν μερικές φορές και οι διατροφικές συστάσεις των ειδικών, όταν δεν είναι σαφείς και ολοκληρωμένες, με αποτέλεσμα τη λανθασμένη ερμηνεία τους και την κατεύθυνση του κοινού σε μονοπάτια απαγόρευσης και πλήρους αποφυγής των τροφίμων που περιέχουν λιπαρά.



Έτσι, στην δεκαετία του ΄80, μια νέα κατηγορία έκανε την εμφάνισή της στο δυτικό αναπτυγμένο κόσμο, οι‘Fat-phobic’ ή αλλιώς ‘λιπο-φοβικοί’ καταναλωτές, που διέπονται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και γνωρίσματα, όπως αναλύεται στη συνέχεια. Φαίνεται ότι η τάση για λιποφοβία, τα τελευταία χρόνια, ζει την κορύφωση της και ίσως χρειαστεί άλλα τόσα χρόνια για να υποχωρήσει, έως ότου η σύγχρονη επιστημονική γνώση γίνει ‘κοινή γνώση’.



Τα άτομα αυτά (60% των καταναλωτών στις Η.Π.Α) προτιμούν και αγοράζουν μόνο τα προϊόντα που αναγράφουν στην συσκευασία τους τη φράση ‘χωρίς λιπαρά’ ή ‘ 0% λιπαρά’. Μάλιστα οι επιλογές των συγκεκριμένων τροφίμων διαφέρουν ανάλογα με το φύλο του καταναλωτή σύμφωνα με τη μελέτη του M.Barker (Br. J. Nutr. 1995). Επίσης, δεν δίνουν καμία σημασία στο μέγεθος της μερίδας του προϊόντος αλλά ούτε και στην περιεκτικότητα του σε ζάχαρη και στα υπόλοιπα διατροφικά στοιχεία που αναγράφονται στην ετικέτα.



Επιπρόσθετα, διατηρούν την εντύπωση ότι καταναλώνοντας τα συγκεκριμένα τρόφιμα σε μεγάλη ποσότητα, (α) θα πάρουν άφεση αμαρτιών από τις συνολικές θερμίδες που προσλαμβάνουν, καθώς (β) έχουν θεωρητικά ελέγξει την ποιότητα της τροφής που επέλεξαν. Στην πραγματικότητα, σφάλλουν και στις δύο εικασίες.



■Είναι επιστημονικά αποδεκτό ότι η απώλεια σωματικού βάρους στηρίζεται στο συνολικό θερμιδικό έλλειμμα που δημιουργείται από τη διαφορά της συνολικής καταναλισκομένης ενέργειας και της συνολικής προσλαμβανόμενης ενέργειας (σε θερμίδες). Επομένως, αν ένα τρόφιμο δεν περιέχει στα συστατικά του καθόλου λιπαρά, δεν σημαίνει ότι έχει απαραίτητα χαμηλές θερμίδες εφόσον αυτό μπορεί να περιέχει υψηλά ποσοστά σακχάρων ή πρωτεϊνών. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι ένα προϊόν με 0% λιπαρά δεν σημαίνει ότι έχει 0 θερμίδες!


■Όσον αφορά στην ποιότητα του τροφίμου, αυτή δεν κρίνεται αποκλειστικά και μόνο από την περιεκτικότητα σε λιπαρά αλλά από τη συνολική διατροφική του αξία, η οποία προκύπτει από τη συνολική θερμιδική αξία και την περιεκτικότητα σε μακροθρεπτικά (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες) και μικροθρεπτικά (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία) συστατικά. Έτσι, ένα προϊόν δεν είναι και τόσο ‘ποιοτικό’ αν περιέχει υψηλό ποσοστό αλατιού, βελτιωτικών, και συντηρητικών σε μια προσπάθεια επαναφοράς της γεύσης και της υφής σε σχέση με το πλήρες σε λιπαρά τρόφιμο.




Από την άλλη πλευρά, η βιομηχανία τροφίμων που φαίνεται να έχει επενδύσει πολλά σε αυτές τις δύο “μαγικές” λέξεις στην ετικέτα των τροφίμων σε συνδυασμό με την ελλιπή εκπαίδευση των καταναλωτών αναφορικά με την ανάγνωση και την ερμηνεία της ετικέτας διατροφικών στοιχείων και των λοιπών ισχυρισμών υγείας, ωθούν μερίδα του κοινού σε στοχευμένες, ακραίες και επιβλαβείς διατροφικές επιλογές. Καθίσταται σαφές ότι οι εταιρείες θα πρέπει να συμμορφώνονται με την Κοινοτική Οδηγία 90/496/ΕΟΚ, που αφορά στα ποσοστά περιεκτικότητας τροφίμων σε λιπαρά, σύμφωνα με την οποία ο ισχυρισμός ‘χαμηλά λιπαρά’ μπορεί να γίνει μόνο όταν το προϊόν περιέχει λιγότερα από 3g λιπαρών ανά 100g ή 1,5g λιπαρών ανά 100ml, ο ισχυρισμός ‘χωρίς λιπαρά’ αφορά σε προϊόντα που περιέχουν λιγότερα από 0,5g λιπαρών ανά 100g ή 100ml, ενώ ισχυρισμοί που εκφράζονται ως «X% χωρίς λιπαρά» απαγορεύονται. Συνεπώς, αυτή η ‘φοβία’ αποκλειστικά για το λίπος και τα προϊόντα που το περιέχουν χωρίς κανένα διαχωρισμό στο είδος των λιπαρών οξέων, στην πραγματικότητα είναι αβάσιμη και συνάμα επικίνδυνη για την ανθρώπινη υγεία καθώς μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στα σκοτεινά μονοπάτια των διατροφικών διαταραχών (Myslobodsky, Obes Rev 2005, Woud et al. Appetite 2011).




Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν μόνο ‘κακά’ λιπαρά (όπως τα ζωικά, κυρίως κορεσμένα λιπαρά οξέα και τρανς) που πρέπει να αποφεύγονται αλλά υπάρχουν και εκείνα που δρουν ευεργετικά στον οργανισμό (κυρίως φυτικά και σε ψάρια, ακόρεστα και μονοακόρεστα λιπαρά οξέα) και πρέπει να λαμβάνονται καθημερινά!

Έτσι υπάρχουν και τα λιπαρά εκείνα τα οποία παρέχουν πολύτιμα υλικά για τα κύτταρα του σώματος (π.χ. του δέρματος, ορμόνες), προστατεύουν το καρδιαγγειακό σύστημα (κυρίως της δεύτερης κατηγορίας), προσδίδουν άρωμα και νοστιμιά στα τρόφιμα, ενώ αυξάνουν παράλληλα το αίσθημα του κορεσμού (και μειώνουν το τσιμπολόγημα).



Μια αφοριστική επομένως αποστροφή στο λίπος και σε ότι το περιέχει καθώς και μια επακόλουθη υπερκατανάλωση ‘άλιπων’ προϊόντων πιθανόν να δημιουργήσει νέα προβλήματα παρά την προσδοκώμενη επίλυση των ήδη υπαρχόντων π.χ. μείωση σωματικού βάρους. Μελέτες έχουν δείξει ότι παρόλο τη γενικευμένη υψηλή συνολική πρόσληψη λιπαρών, το 80-90% των καταναλωτών υπολείπετε στην πρόσληψη των ‘καλών’ λιπαρών. Επομένως, μια διατροφή με χαμηλά ή καθόλου με λιπαρά δεν είναι πάντα λύση υγείας. Αντίθετα, μια διατροφή με τα σωστά λιπαρά είναι η λύση που επιζητάτε!



Τελειώνοντας μπορούμε να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι οι ‘φοβίες’ και οι εμμονές δεν χαρακτήριζαν ποτέ τη σωστή διατροφική συμπεριφορά, η οποία προκύπτει από την ισορροπία, την ποικιλία και το μέτρο στη διατροφική επιλογή. Η βιομηχανία τροφίμων και οι επιστήμονες υγείας θα πρέπει να συστρατευτούν στον αγώνα έγκυρης ενημέρωσης του κοινού σε θέματα που άπτονται της υγιεινής διατροφής και ευεξίας καθώς και της προβολής σωστών διατροφικών προτύπων.



FAT-PHOBIC στα ‘κακά’ λιπαρά, FAT-LOVER στα ‘καλά’ λιπαρά…







Παναγιώτης Α. Βαραγιάννης M.Med.Sc.

Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

Πάρτε ένα κιλό την ημέρα…!!!

Πάρτε ένα κιλό την ημέρα…!!!



Όσο παράδοξο και εάν σας ακούγετε, πρόκειται για μια βασική διαιτητική οδηγία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) με στόχο την πρόληψη των νοσημάτων φθοράς και τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας. Με μια μικρή διευκρίνιση όμως! Το ένα κιλό δεν αναφέρεται στο σωματικό σας βάρος αλλά στο συνολικό πραγματικό βάρος που ζυγίζουν τα φρούτα και τα λαχανικά που πρέπει να καταναλώνει κάποιος καθημερινά για να αποκομίζει τα σημαντικά ευεργετικά οφέλη.



Πιο συγκεκριμένα, η διατροφική συμβουλή που ισχύει σήμερα ορίζει την ημερήσια κατανάλωση τουλάχιστον 5 μερίδων φρέσκων φρούτων και λαχανικών, ενώ η μεγαλύτερη κατανάλωση (πχ 5-8 μερίδες) προσδίδει μεγαλύτερα οφέλη σύμφωνα με την μελέτη EPIC-Heart. Ως μερίδα φρούτου ή λαχανικού είναι η ποσότητα που περιέχεται μέσα σε ένα μικρό ποτήρι (240 ml) ή ένα μικρό ποτήρι χυμού ή ένα φρούτο μετρίου μεγέθους ή ακόμη ένα μικρό μπολ με σαλάτα. Αν αθροίσετε το πραγματικό βάρος των φρούτων και των λαχανικών προκύπτει περίπου το ένα κιλό που αναφέρθηκε στην αρχή. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον προσδιορισμό του μεγέθους της μερίδας στα φρούτα και τα λαχανικά. Μάλιστα, τα τελευταία δύο χρόνια λαμβάνει χώρα η ενημερωτική καμπάνια με τίτλο ‘Μερίδες: το μέγεθος … μετράει’ από το portal Διατροφής, medNutrition, υπό την αιγίδα του Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων – Διατροφολόγων με στόχο την εκπαίδευση του κοινού για το ποια είναι η κατάλληλη μερίδα, ανά κατηγορία τροφίμου.



Τα φρούτα και τα λαχανικά αφορούν σε δύο κατηγορίες τροφίμων, με έντονα, ζωηρά χρώματα και γεύσεις, όπου η σημασία τους για την διατροφή του ανθρώπου είναι ζωτική για την προώθηση της καλής του υγείας καθώς περιέχουν και προσφέρουν στον οργανισμό όλες τις απαραίτητες βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες που χρειάζεται. Τα κυριότερα οφέλη από την καθημερινή κατανάλωση ‘ενός κιλού’ σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά – κάτι ανάλογο με αυτό που έκαναν και οι πρόγονοί μας – σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες είναι:

- η αισθητή μείωση της χοληστερίνης και της πίεσης του αίματος

- ο εφοδιασμός του οργανισμού με μια πληθώρα θρεπτικών συστατικών και αντιοξειδωτικές ουσίες

- η προστασία από την εμφάνιση ορισμένων μορφών καρκίνων (πχ παχέος εντέρου, στόματος)

- η προστασία από καρδιακές παθήσεις και ανάπτυξης αθηροσκλήρωσης

- η αντιοξειδωτική προστασία του οργανισμού, η τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος, ασπίδα ενάντια στην καταστροφή των κυττάρων

- η προστασία από την εμφάνιση διαβήτη, λόγω χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και δυσκοιλιότητας λόγω των φυτικών ινών που περιέχονται

- η διατήρηση του αισθήματος του κορεσμού για περισσότερη ώρα (συμβολή στην πρόληψη της παχυσαρκίας)

- η προστασία από φλεγμονές και έλκη αλλά και από την επίδραση τυχόν τοξικών συστατικών της τροφής στο έντερο



Επίσης, αν φανταστείτε ότι ψωνίζετε συχνά τα φρούτα και λαχανικά που χρειάζεστε καθημερινά, (τα οποία ζυγίζουν τουλάχιστον1 κιλότη φορά) και περπατήσετε με τα ψώνια στο χέρι, στην αγορά, μέχρι το αμάξι ή το σπίτι, για τουλάχιστον 20 λεπτά, αυτό αποτελεί μια καλή λύση για την απαιτούμενη καθημερινή φυσική δραστηριότητα!

Αν και παλαιότερα η Ελλάδα ήταν από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την υψηλότερη κατανάλωση φρούτων, με την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιταλία να ακολουθούν, τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση αυτή άρχισε να μειώνεται, ιδιαίτερα στα νεαρά άτομα, παιδιά και εφήβους. Μερικοί τρόποι, λοιπόν, για να αυξήσετε την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι:

- συνοδεύστε όλα τα βασικά γεύματα με σαλάτα ή ψητά λαχανικά ως συνοδευτικό

- συμπληρώστε το πρωινό και καθιερώστε στα ενδιάμεσα γεύματα με σνακ ένα φρούτο ή χυμό φρούτου ή πολύχρωμη φρουτοσαλάτα ή ράβδους λαχανικών.

- προτιμήστε σάλτσες με ντομάτα και όχι παχυντικές με κρέμα γάλακτος, μαγιονέζα και άλλα dressings

- χρησιμοποιήστε στα γλυκά σας, φρούτα εποχής, πχ μηλόπιτα ή ζελέ με φρούτα ή φρουτόκρεμα ή συνδυάστε φρούτα με γάλα ή γιαούρτι για λαχταριστά smoothies

- επιλέξτε μια πολύχρωμη σαλάτα ή σούπα λαχανικών ως κύριο γεύμα ή για βραδινό.



Επομένως, η διαιτητική οδηγία για την πρόσληψη/κατανάλωση ενός κιλού φρέσκων φρούτων και λαχανικών εποχής ανά ημέρα είναι ζωτικής σημασίας καθώς ρυθμίζει το σωματικό βάρος, θωρακίζει την υγεία και συμβάλλει στην μακροβιότητα του ανθρώπου, γι’ αυτό και θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του καθημερινού διαιτολογίου. Πάρτε, λοιπόν, ένα κιλό την ημέρα, με τη συμβολή του διαιτολόγου σας. Ίσως να είναι η μόνη φορά…





Παναγιώτης Α. Βαραγιάννης M.Med.Sc.

Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

Γενικός Γραμματέας Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων

Τα τελευταία νέα που αφορούν στην Επιστήμη της Διαιτολογίας – Διατροφής όπως παρουσιάστηκαν στο 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Διατροφής – Διαιτολογίας.

Τα τελευταία νέα που αφορούν στην Επιστήμη της Διαιτολογίας – Διατροφής όπως παρουσιάστηκαν στο 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Διατροφής – Διαιτολογίας.



Με απόλυτη επιτυχία και ρεκόρ συμμετοχών ολοκληρώθηκε το τετραήμερο συνέδριο (24-27 Νοεμβρίου 2011) που διοργάνωσε ο Πανελλήνιος Σύλλογος Διαιτολόγων – Διατροφολόγων στο Θέατρον, Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» στην Αθήνα.

Διαιτολόγοι, διατροφολόγοι, ιατροί, ειδικοί επιστήμονες υγείας, η ακαδημαϊκή κοινότητα και εκπρόσωποι της πολιτείας χαιρέτησαν τις εργασίες του συνεδρίου. Σημαντική φέτος ήταν και η παρουσία ατόμων από το διεθνή χώρο της διαιτολογίας – διατροφής, όπως αυτή της προέδρου του Αμερικάνικου Συλλόγου Διαιτολόγων (ADA), κ. Εscott - Stump και της Dr A. De Looy, Προέδρου της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Διαιτολογικών Συλλόγων (EFAD).

Τα συμπεράσματα του συνεδρίου, έτσι όπως παρουσιάστηκαν από ξένους και Έλληνες ομιλητές, ήταν πολλά, ενδιαφέροντα και επίκαιρα, τόσο σε κλινικό επίπεδο όσο και σε πρακτικές που αφορούν στην Προαγωγή της Δημόσιας Υγείας.

Συγκεκριμένα:

■Τα νεότερα δεδομένα για τη διατροφική αντιμετώπιση του Σακχαρώδους Διαβήτη (ΣΔ) συνιστούν την επίσκεψη του ασθενούς σε Κλινικό Διαιτολόγο με εμπειρία στην αντιμετώπιση του ΣΔ με στόχο την απώλεια σωματικού βάρους τουλάχιστον κατά 7% και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας μέτριας έντασης (πχ περπάτημα) σε τουλάχιστον 150 λεπτά εβδομαδιαίος.
■Καινούργια δεδομένα για δύο νέα συστατικά των τροφών, την πολυκοσανόλη και τη μονακολίνη στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης σύμφωνα με τις νέες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας.
■Σύμφωνα με τη μελέτη PANACEA είναι πιθανόν η Μεσογειακή διατροφή να αποτελεί προστατευτικό παράγοντα είτε για την εμφάνιση άσθματος είτε των διαφόρων συμπτωμάτων του.
■Σε σημαντικά συμπεράσματα κατέληξε η έρευνα ‘Μερίδες…το μέγεθος μετράει’ καθώς βρέθηκε ότι η κατανάλωση μεγαλύτερων μερίδων σχετίζεται θετικά με το Δείκτη Μάζας Σώματος και ότι τα μεγάλα σκεύη οδηγούν σε υπερκατανάλωση, σε αντίθεση με το μικρό πιάτο και τη σαλάτα στο γεύμα που μειώνουν αποτελεσματικά την προσλαμβανόμενη ενέργεια.
■Η πρόσφατη μελέτη της κ. Χ. Καστορίνη και συνεργατών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συχνή παράληψη γεύματος λόγω φόρτου εργασίας και η κατανάλωση τροφής υπό συνθήκες πίεσης και άγχους, έχουν επιβαρυντικές συνέπειες όσον αφορά στην εκδήλωση καρδιαγγειακών συμβαμάτων γεγονός που αξίζει να αναφέρεται ως σύσταση στην καθημερινή κλινική πράξη.
■Τροποποίηση της συμπεριφοράς για τη θεραπεία της παχυσαρκίας, προτείνουν οι ειδικοί, μέσα από την αυτοπαρακολούθηση: έλεγχος βάρους, σωματική δραστηριότητα και τροποποίηση διαιτητικής συμπεριφοράς το τρίπτυχο της επιτυχίας.
■Η καθηγήτρια κ. Καψοκεφάλου σε ομιλία της, τόνισε τη σημασία της επαρκούς ενυδάτωσης στη μείωση της κούρασης, στην αύξηση της συγκέντρωσης, καθώς και στην καλύτερη μνήμη.
■Σύμφωνα με νεότερα δεδομένα, η αύξηση στην κατανάλωση γαλακτοκομικών μειώνει κατά 10-15% τον κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, ενώ σημαντική είναι η πρόσληψη φρούτων και λαχανικών για τη ρύθμιση της αυξημένης αρτηριακής πίεσης.
■4η σε κατάταξη η Ελλάδα στην παιδική παχυσαρκία, με τον επιπολασμό της να αυξάνεται ανεξαρτήτως φύλου ή γεωγραφικής περιοχής. Περισσότερα, από το 50% των παιδιών δεν ακολουθούν τη Μεσογειακή Διατροφή (ΜΔ) και πολλά από αυτά εμφανίζουν διατροφικές ελλείψεις και κυρίως σε σίδηρο.
■Αντίθετα, σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Ι. Βασιλούδη και συνεργατών, η υψηλή προσκόλληση στη ΜΔ, τα καθημερινά γεύματα με την οικογένεια και η περιορισμένη παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων φαίνεται ότι σχετίζονται θετικά με τη σχολική επίδοση των εφήβων μαθητών.
■Στο στρογγυλό τραπέζι: Οικολογία & Διατροφή – Καινοτόμες τάσεις στον τομέα της Διατροφής, ο κ. Π. Βαραγιάννης και κ. Π. Γεωργιάδης ανέφεραν στην ομιλία τους ότι η οικολογική επιβάρυνση της Γης συσχετίζεται με τη διατροφή του ανθρώπου και η σωστή διατροφική επιλογή – συμπεριφορά, μπορεί να αποτελέσει πολιτική πράξη, αν αυτή διέπεται από τι εξής αρχές: την προστασία των φυσικών πόρων, τη δημιουργία λιγότερων αποβλήτων και την ελάττωση του οικολογικού αποτυπώματος και των τροφοχιλιομέτρων (slow food: καλή, καθαρή και δίκαιη τροφή).


Παναγιώτης Α. Βαραγιάννης M.Med.Sc.

Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

Γενικός Γραμματέας Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων